Wszyscy doświadczamy cierpienia, przechodzimy przez trudne sytuacje życiowe, kryzysy. Nie wszyscy potrzebują w takich momentach specjalistycznej pomocy. Zdolności radzenia sobie ze stresem są kwestią indywidualną i ten sam czynnik może u jednej osoby wywołać tylko chwilową reakcję np: lękową, a u innej może stać się początkiem narastających objawów (depresyjnych, lękowych, zaburzeń snu), które znacznie utrudniają codzienne funkcjonowanie. Nawet spośród osób z tej drugiej grupy część unika pomocy specjalistów - wiele osób odczuwa presję by "samemu poradzić sobie z problemami". Wynika to często ze wstydu - przyznanie się do problemów dotyczących sfery psychicznej czy emocjonalnej wciąż dla wielu osób jest synonimem przyznania się do słabości. Często dotyczy to bardziej mężczyzn niż kobiet i bywa, że mężczyźni próbują swoje problemy rozwiązywać "po męsku" - to znaczy przy pomocy alkoholu, co na dłuższą metę nie tylko nie pomaga, ale generuje dodatkowe, poważniejsze problemy (poruszone do tej pory wątki rozwinę w przyszłości w kolejnych postach). Kobietom nieco łatwiej przychodzi zgłoszenie się po pomoc, mężczyźni z reguły chcą upewnić się, że nie wiedzą jak mogą sami sobie pomóc. Niezależnie od płci ,wiele osób (zwłaszcza gdy jest to ich pierwszy w życiu poważniejszy kryzys) staje przed dylematem - do kogo właściwie się zgłosić. I tu dochodzimy do pytania zamieszczonego w tytule. 

          Nazwy specjalistów zajmujących się sferą psychiczną i emocjonalną człowieka brzmią dość podobnie, jednak role jakie pełnią są znacząco różne. Zaczynając od psychiatry - jest to lekarz ze specjalizacją w dziedzinie psychiatrii (i takie jest prawidłowe nazewnictwo, "psychiatra" jest potocznym określeniem podobnie jak pediatra czy geriatra, ale tak powszechnie przyjętym, że będę się go tu trzymał). Lekarz psychiatra może wypisać receptę na leki, wystawić zwolnienie lekarskie itp. Jeśli więc ktoś ma tak nasilone objawy, że nie daje rady chodzić do pracy, chce natychmiastowej ulgi (którą najczęściej zapewniają leki) - to wybór specjalisty jest oczywisty. Oczywiście wystawienie recepty czy zwolnienia lekarskiego poprzedzone jest badaniem, które umożliwia postawienia właściwej diagnozy. Badanie w przeważającej mierze opiera się na rozmowie, ze szczegółowym zebraniem wywiadu - nie tylko na temat objawów psychicznych, ale i ogólnego stanu zdrowia, przyjmowanych leków, przebytych chorób. Lekarz psychiatra posiada także ogólną wiedzę medyczną i całościowa ocena stanu zdrowia pacjenta jest dla niego nie mniej ważna niż stanu psychicznego. Istnieją schorzenia ogólnoustrojowe, które mogą leżeć u podłoża objawów psychicznych - może zdarzyć się sytuacja, że trzeba w pierwszej kolejności zająć się chorobą somatyczną. Czasami zdarzają się wątpliwości diagnostyczne, których psychiatra nie jest w stanie rozstrzygnąć bez wykonania badań dodatkowych, w tym badania psychologicznego - i tu dochodzimy do roli psychologa.

     Psycholog nie jest lekarzem i nie wypisuje leków (wielokrotnie w praktyce spotkałem pacjentów, którzy mówili, że "kiedyś, wiele lat temu byli u psychologa, który wypisał im leki"- no nie - to musiał być psychiatra). Pełni jednak bardzo ważną rolę, czasem uzupełniając się z lekarzem psychiatrą (np: wykonując testy psychologiczne ułatwiające postawienie diagnozy), a czasem całkowicie niezależnie udzielając pomocy pacjentom poprzez np: wsparcie psychologiczne. Jest wiele sytuacji w których do odzyskania wewnętrznego spokoju i równowagi wystarczy ludziom w zupełności szczera rozmowa z uważnym ich zrozumieniem, wysłuchaniem, udzieleniem wskazówek. Takie osoby najczęściej nie oczekują i nie chcą pomocy farmakologicznej. Dla tej grupy osób zgłoszenie się do psychologa będzie właściwym wyborem. Każdy psycholog jest przygotowany do takiej roli. Nieco inaczej wygląda kwestia diagnostyki psychologicznej - nie każdy psycholog tym się zajmuje, potrzebne są dodatkowe kwalifikacje w postaci ukończonych szkoleń. Odrębnym zagadnieniem jest jeszcze prowadzenie psychoterapii - tutaj dochodzimy do zawodu psychoterapeuty.

      No właśnie - zawodu. Psychoterapeuta to tak na prawdę osobny zawód do zdobycia którego potrzebne jest ukończenie specjalistycznych szkoleń. Wiele (a może większość) osób, które po raz pierwszy potrzebują pomocy w zakresie zdrowia psychicznego, nie rozumie jaka jest różnica pomiędzy psychologiem a psychoterapeutą i używa tych pojęć zamiennie. Faktycznie, wielu psychologów zdobywa dodatkowe kwalifikacje i staje się jednocześnie psychoterapeutami, nie jest to jednak reguła. Do rozpoczęcia szkolenia w psychoterapii konieczne jest wcześniejsze ukończenie studiów magisterskich - nie ma jednak wymogu by były to studia psychologiczne. Psychoterapia jest formą leczenia - w wielu zaburzeniach psychicznych (np: tzw. zaburzeniach nerwicowych) stanowi podstawową i najlepszą metodę leczenia - tzw. przyczynowego. Oznacza to, że dzięki psychoterapii możliwe jest usunięcie przyczyn, które spowodowały ujawnienie się objawów przeszkadzających w codziennym funkcjonowaniu. Co za tym idzie, skutecznie przebyta terapia pozwala pacjentowi w pełni wyzdrowieć i nie tylko "pozbyć" się dokuczliwych objawów, ale lepiej rozumieć siebie i żyć bardziej świadomie. Ta forma leczenia nie wyklucza jednoczesnego stosowania leków, które stosunkowo szybko dają poprawę objawową, a czasami są wręcz konieczne, żeby w ogóle możliwe było podjęcie psychoterapii. Niestety nie wszystkie problemy natury psychicznej mogą być równie skutecznie leczone przyczynowo, w wielu sytuacjach to leczenie farmakologiczne stanowi podstawę leczenia. 

      Każde z powyższych zagadnień poruszyłem bardzo ogólnikowo, starając się zwrócić uwagę tylko na to co może pomóc komuś w dokonaniu wyboru, do kogo się zgłosić w razie przeżywanych trudności w sferze psychicznej. Role specjalistów - psychiatry, psychologa, psychoterapeuty - można by opisywać bardzo szeroko, ale nie uważam, że było by to sensowne z punktu widzenia osoby poszukującej pomocy. Wszyscy wymienieni specjaliści w razie potrzeby wysyłają do siebie nawzajem pacjentów, tak by zapewnić im najlepszą możliwą pomoc, oraz wyjaśniają na bieżąco kwestie związane z diagnostyką czy leczeniem. Mam nadzieję, że ten tekst będzie dla kogoś przydatnym drogowskazem i pomoże w wyborze odpowiedniego specjalisty.